Op maandag 13 oktober 2025 landden de eerste drie F-35A Lightning II gevechtsvliegtuigen op de Belgische luchtmachtbasis van Florennes. Na een overtocht in twee etappes vanuit de Verenigde Staten markeren deze toestellen het begin van een nieuwe fase voor de Belgische Luchtmacht. Binnen enkele jaren beschikt het land over 45 van deze geavanceerde vliegtuigen, die de verouderde F-16’s vervangen.
Waarom nieuwe gevechtsvliegtuigen noodzakelijk zijn
De F-16’s dienen al meer dan vier decennia als ruggengraat van de Belgische luchtmacht. Hoewel deze toestellen betrouwbaar zijn gebleken, bereiken ze het einde van hun structurele levensduur. De huidige dreigingen en technologische ontwikkelingen in Europa en daarbuiten vragen om meer, modernere en betere capaciteit. Met de aankomst van de eerste drie F-35 gevechtsvliegtuigen “schrijven we geschiedenis”, zo reageerde de chef Defensie, generaal vlieger Vansina, tijdens de voorstelling ervan.
In oktober 2018 besliste België om 34 F-35’s aan te kopen, met later nog eens 11 extra toestellen. Deze keuze draait om drie pijlers:
- Het waarborgen van de nationale veiligheid
- Het versterken van de Europese defensiesamenwerking
- Het garanderen van naadloze samenwerking binnen NAVO-verband
Een investering in capaciteit en interoperabiliteit
De aankoop zorgt er niet enkel voor dat de oude F-16’s vervangen worden. Vandaag gebruiken zes Europese bondgenoten de F-35’s al. “Zij bevestigen de uitmuntendheid en betrouwbaarheid”, vertelt minister van Defensie Theo Francken. Steeds meer Europese landen bestellen nu F-35-toestellen. “Zodra alle bestellingen zijn geleverd, zullen maar liefst dertien Europese landen dit gevechtvliegtuig inzetten, wat de interoperabiliteit en samenwerking op het vlak van onderhoud aanzienlijk versterkt.” Deze eenvormigheid binnen bondgenootschappelijk verband creëert strategische voordelen, die bij verschillende vliegtuigtypen – net zoals bij veel andere militaire toepassingen – onmogelijk zijn.
🎬 Het Belgisch leger deelde een livestream van de aankomst van de F-35’s
Technologische voorsprong van de F-35
De F-35A Lightning II vertegenwoordigt wat militaire experts een vijfdegeneratietoestel noemen. Dit betekent meer dan snelheid of wendbaarheid – het hele concept achter dit vliegtuig verschilt fundamenteel van vorige generaties.
Stealth-technologie in de praktijk
Door zijn ontwerp en materiaalgebruik is de F-35 moeilijk detecteerbaar voor radarsystemen. Dit biedt een tactisch voordeel in conflictsituaties: het toestel kan dreigingen identificeren en neutraliseren voordat de tegenstander reageert.
Informatie als nieuwe munitie
Wat mij opvalt aan dit gevechtssysteem is de nadruk op dataverwerking. Geavanceerde sensoren verzamelen informatie uit de omgeving en presenteren de piloot een compleet overzicht van de situatie. Deze data wordt onmiddellijk gedeeld met bondgenoten op de grond, op zee of in de lucht.
Concrete capaciteiten omvatten:
- Onderscheppen van onbemande vliegtuigen (drones)
- Uitvoeren van precisieaanvallen
- Real-time informatiedeling binnen coalitieverbanden
- Opereren in complexe, verbonden gevechtsomgevingen
Lessen uit Oekraïne
Kolonel vlieger Roeland Van Thienen, directeur van het F-35-programma, koppelt de aankoop direct aan de realiteit van moderne conflicten. “De oorlog in Oekraïne toont wat er gebeurt zonder luchtoverwicht: aanhoudende aanvallen, hoge kosten en talloze slachtoffers”, legt hij uit op de website van het leger. “Een toestel van de nieuwste generatie, zoals de F-35, is ontworpen om dat luchtoverwicht te behalen en dus een loopgravenoorlog te voorkomen.”
Van Thienen benadrukt dat de controle van het luchtruim essentieel is voor alle andere militaire operaties. In vredestijd bewaken de vliegtuigen voortdurend ons luchtruim. Daarnaast spelen ze een cruciale rol bij de uitschakeling van doelen diep in vijandelijk gebied en bij de ondersteuning van land- en zeestrijdkrachten.
🔗 Lees ook: Ons leger naar Oekraïne: zo realistisch is dit
Kostenefficiëntie volgens het leger
Van Thienen weerlegt ook het argument over het hoge kostenplaatje. “Van de F-35 zijn vandaag al meer dan 1.245 toestellen geleverd. Dat is meer dan alle huidige Europese gevechtstoestellen samen”, stelt hij. De schaalgrootte zorgt ervoor dat de eenheidsprijs daalt en onderhoud, onderdelen en upgrades goedkoper zijn dan bij Europese alternatieven zoals de Franse Rafale of de Eurofighter.
Florennes als operationele basis
De luchtmachtbasis van Florennes onderging een grondige renovatie om de nieuwe toestellen te ontvangen. Nieuwe gebouwen verrezen, de infrastructuur werd gemoderniseerd en het personeel kreeg gespecialiseerde training. Aanvankelijk was het de bedoeling om tijdens de voorstelling vier F-35’s te tonen, maar een ervan viel uit door technische problemen tijdens de tussenstop op de Azoren.
Opleiding volgens internationale standaarden
Belgische piloten en technici trainen grotendeels in de Verenigde Staten. Deze aanpak zorgt ervoor dat ze direct vertrouwd raken met de procedures die ook andere NAVO-partners gebruiken. Commandant ‘Cortex’ van het 1e Squadron benadrukt dat dit de operationele efficiëntie binnen coalities versterkt.
Tegen 2030 moeten 67 piloten opgeleid zijn. Van de 45 toestellen blijven er 8 permanent op Luke Air Force Base in de VS voor trainingen. De basis van Kleine-Brogel volgt in 2027 en zal de overige bestelde F-35’s huisvesten. Dat althans volgens het huidige plan, waarin nog niet gesproken wordt over de aankoop van eventuele extra gevechtsvliegtuigen.
Quick Reaction Alert missies
Vier F-35’s krijgen een speciale rol: ze staan permanent paraat voor Quick Reaction Alert (QRA). Deze toestellen moeten binnen enkele minuten kunnen opstijgen om niet-geïdentificeerde vliegtuigen in het NAVO-luchtruim te onderscheppen. Deze permanente waakzaamheid vormt een essentieel onderdeel van de collectieve verdediging.
De NAVO-context en nucleaire taken
België’s keuze past in een bredere Europese beweging. Zes Europese bondgenoten gebruiken het toestel al, en bij volledige levering zullen dertien Europese landen ermee opereren. Minister Francken benadrukt: “Zij bevestigen zijn uitmuntendheid en betrouwbaarheid. Dit versterkt de interoperabiliteit en samenwerking op het vlak van onderhoud aanzienlijk.”
De nucleaire paraplu
Een cruciaal maar vaak vergeten aspect: de F-35 kan Amerikaanse kernwapens dragen die in Kleine-Brogel gestationeerd zijn. Daarmee houdt België mee de nucleaire NAVO-paraplu vast. VRT-defensiespecialist Jens Franssen legt uit: “Zo dragen de F-35’s, net als hun voorgangers, weer bij tot de afschrikking met kernwapens. En dat is de sokkel van de NAVO-afschrikkingsmacht.”
Dit is één van de militaire capaciteiten waarvoor NAVO-lidstaten echt naar België kijken. Het gaat niet alleen om het beschermen van eigen grondgebied, maar om het actief bijdragen aan de collectieve afschrikkingsstrategie van het bondgenootschap.
Collectieve veiligheid in onzekere tijden
De internationale situatie kenmerkt zich door toenemende spanningen. De Russische agressie in Oekraïne en wereldwijde instabiliteit onderstrepen het belang van een geloofwaardige defensie. Chef Defensie generaal Vansina spreekt van een “verbonden, wendbare en op de toekomst gerichte Defensie”. Deze woorden vatten samen waar het om draait: moderne dreigingen vereisen samenwerking tussen bondgenoten met compatibele systemen.
Een nieuwe fase
De landing van drie F-35’s op Florennes markeert een keerpunt. Na decennia met de F-16 treedt België een periode binnen waarin technologie en samenwerking centraal staan. De komende jaren volgen nog heel wat toestellen, waarmee de volledige operationele capaciteit bereikt wordt. Chef Defensie Vansina besloot zijn toespraak met een boodschap aan de nieuwe generatie militairen: “De F-35 is een uitzonderlijk wapensysteem, maar alleen in jullie handen wordt het een echt instrument van veiligheid en stabiliteit voor Europa.”
